Problem KM-a

U principu postoje dva makroekonomska instrumenta kojima se djeluje na privredu jedne zemlje, a to su monetarna i fiskalna politika. U BiH fiskalna politika je neefektivna, a monetarna politika faktički nepostojeća. Monetarna politika BiH je tzv. aranžman valutnog odbora (currency board) koji po definiciji emituje novac samo uz puno pokriće u sidro valuti. Što znači da Centralna banka BiH (u daljem tekstu Cb BiH) emituje konvertibilnu marku tek onda kada zauzvrat dobije euro po zakonski određenom kursu gdje vrijedi da je 0.5119 eura jednako 1 KM. Znači Cb BiH je posmatrač tržišnih zbivanja, što znači da nema nikakav utjecaj na ponudu novca niti u formiranju kamatnih stopa. Znači, osnovne karakteristike valutnog odobra su: puna konvertibilnost monetarne baze, rigidni fiksni kurs, niska inflacija i nemogućnost utjecaja na tržišna zbivanja.

Valutni odbor je vrlo sličan zlatnom standardu, a zlatni standard ima jednu pozitivnu karakteristiku a to je da automatski dovodi do uravnoteženja ekonomije. Čisto teorijski gledano kada zemlja koja ima valutni odbor ima deficit tekućeg računa ( što BiH permanentno ima) to bi trebalo dovesti do pada deviznih rezervi. Pad deviznih rezervi bi značio manje novca u opticaju što bi uzrokovalo više kamatne stope. Više kamatne stope bi trebale dovesti do deflacije, a deflacija bi trebala dovesti do pada realnog deviznog kursa što bi trebalo potaknuti izvoz. Rastući izvoz bi smanjivao broj nezaposlenih, veći broj zaposleni bi značio veću potrošnju, veća potrošnja bi značila veću proizvodnju, te bi se na taj način ekonomija uravnotežila.

Međutim, u BiH se ništa od ovoga ne dešava. Postavlja se pitanje zbog čega i dalje forsiramo valutni odbor. Jedinu korist koju BiH ima od valutnog odbora jeste nepostojanje inflacije, što se može postići i na druge načine. Naravno, valutni odbor je bio dobro poslijeratno rješenje kada su postojale četiri valute u opticaju, te je trebalo uspostaviti sistem. Međutim, valutni odbor je u BiH preko dvije decenije, što je dovelo do toga da je dosta privrede zaduženo u eurima što je otežavajuća okolnost za ukidanje ovog aranžmana.

Takođe, treba napomenuti da inflacija u zemlji koja ima valutni odbor ne bi smjela preći vrijednost inflacije sidro valute, jer to dovodi do jačanja realnog deviznog kursa. Takođe, postoji i opravdana sumnja u precjenjenost valute, sa obzirom na tekući račun platne bilanse.

S obzirom na rad naše ekonomoije koja je u trajno neravnoteži nelogično je da valuta bude rigidno fiksna. BiH ekonomija ima sve moguće deficite, a jačina valute je uvijek ista. Nelogično zar ne ?

Očito da je vrijeme za pravljenje izlazne strategije, te postepeno labavljenje i ukidanje valutnog odbora